Obelisk I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego w Michałowicach
- Dziedzictwo
- Michałowice
Pomnik upamiętnia wydarzenia z 1914 roku, kiedy Legiony Piłsudskiego przekroczyły granicę pomiędzy zaborem austriackim a rosyjskim, by rozpocząć walkę o niepodległość Polski. W tym miejscu od 1924 do 1939 i ponownie od 1981 roku rozpoczynał się i odtwarzany jest historyczny marsz Szlakiem Kadrówki.

Przez sto lat w podkrakowskich Michałowicach przebiegała granica rozdzielająca zabór rosyjski od austriackiego, a przez krótki czas również Królestwo Polskie od Wolnego Miasta Krakowa (1815-1846). Granicę wytyczały kopce ziemne wysokie na około 1,5 metra, a oprócz nich pojawiły się także słupy graniczne w biało-czerwonych barwach. Michałowice po raz pierwszy w kontekście miejscowości przygranicznej pojawiły się po upadku Napoleona Bonapartego i konieczności korekty granic w tej cześci Europy. Według źródeł już w 1818 roku istniała tu struktura urzędnicza administracji celnej. W kolejnych latach powołano także straż graniczną, do obowiązków której należało między innymi ograniczanie przewozu nielegalnych towarów. Zbiegło się to w czasie z zakończeniem budowy drogi biegnącej z Wolnego Miasta Krakowa do Warszawy (1826 rok), co wymuszało konieczność uruchomienia na granicy komory celnej. Ta pojawiła się w Wilczkowicach i funkcjonowała do roku 1839, kiedy został wyznaczony nowy oddział w Michałowicach. Komora docelowo miała obsługiwać tzw. „handel krakowski” - to w niej podlegały ocleniu towary eksportowane do Królestwa Polskiego, do miast takich jak Pińczów, Kielce, a nawet do Warszawy oraz Kalisza. Wśród ciekawszych towarów przewożonych przez michałowicką komorę należy wymienić wełnę, węgierskie wina, towary kolonialne i korzenne, jak również częste transporty cytryn i pomarańczy pochodzących z Grecji.
Wspomniana komora celna oraz posterunki graniczne znajdowały się na granicy dzisiejszych Michałowic (zwanych w tym miejscu Komorą) i Bibic. I to właśnie stojące w tym miejscu słupy graniczne zostały obalone na rozkaz Józefa Piłsudskiego w dniu 6 sierpnia 1914 roku przez żołnierzy I Kompanii Kadrowej Wojska Polskiego. Żołnierze o godzinie 6.45 wyruszyli z krakowskich Oleandrów, by po kilkugodzinnym marszu i przekroczeniu granicy austriacko-rosyjskiej dotrzeć do komory celnej w Michałowicach, gdzie dowodzący kompanią Tadeusz Kasprzycki „Zbigniew” wygłosił historyczne przemówienie ogłaszając stan wojny w imieniu „Rządu Narodowego”, a chwilę później odśpiewano „Rotę” Marii Konopnickiej.
W miejscu dawnej granicy zaborów austriackiego i rosyjskiego 11 listopada 1936 został umieszczony kamienny obelisk. Znajduje się na nim napis: „w tym miejscu, na rozkaz komendanta Józefa Piłsudskiego, Pierwsza Kompania Kadrowa Legionów Polskich 6 sierpnia 1914 roku idąc w bój o honor i wolność ojczyzny, obaliła słupy graniczne byłych państw zaborczych”.
Obelisk I Kompanii Kadrowej
ul. Krakowska 2, 32-091 Michałowice