Patryk i kropka

Jednym z najważniejszych aspektów edukacji włączającej jest dostosowanie materiałów edukacyjnych do potrzeb uczniów. Dobrym przykładem jest "Patryk i kropka" (Autor: Maria Tkaczyk i Maria Mazińska), zbiór 14 tekstów literackich opracowanych w formacie Easy To Read (ETR), który opowiada o perypetiach Patryka i Kropki. Tytułowi bohaterowie zmagają się z typowymi dla nastolatków trudnościami. Ta pozycja skierowana jest do młodzieży szkolnej z niepełnosprawnością intelektualną i wspiera budowanie prawidłowych wzorców interakcji społecznych oraz radzenie sobie z codziennymi wyzwaniami. Z innowacji mogą skorzystać zarówno nauczyciele współorganizujący, biblioteki, szkoły integracyjne, terapeuci, jak i warsztaty terapii zajęciowej.

Głuchy czytelnik w bibliotece

Kolejnym krokiem w kierunku pełnej inkluzji jest dostęp do kultury i edukacji w miejscach publicznych. Przewodnik po bibliotece napisany w polskim języku migowym (PJM), czyli "Głuchy czytelnik w bibliotece" (Autor: Dominika Wiśniewska i Anna Antos), otwiera drzwi do świata literatury dla osób Głuchych. Dzięki niemu dowiedzą się, że biblioteka to miejsce otwarte i atrakcyjne również dla nich i ich dzieci. Publikacja ułatwia osobom g/Głuchym dostęp do bibliotek, wyjaśnia sposób ich działania i mobilizuje do korzystania z nich.

Hop hop

Ruch i aktywność fizyczna są niezwykle ważne w rozwoju każdego dziecka, zwłaszcza tych ze specjalnymi potrzebami. "Hop hop" (Autor: Aleksandra Satława) to mobilny plac zabaw, który składa się z zestawu meblozabawek umożliwiających wykonywanie ćwiczeń i zabaw ruchowych. Dzieci mogą kreować tunele, ścieżki sensoryczne, tory przeszkód, obiekty do bujania i wiele innych. Plac zabaw zawiera również scenariusze wspomagające domową rehabilitację – zbiór wzorów zabaw i ćwiczeń z opisami, poradami dla opiekunów oraz graficznymi przedstawieniami ćwiczeń. Co ważne, z rozwiązania mogą korzystać wszystkie dzieci, m.in. na lekcjach wychowania fizycznego.

 Ruch i aktywność fizyczna są niezwykle ważne w rozwoju każdego dziecka, zwłaszcza tych ze specjalnymi potrzebami. "Hop hop" (Autor: Aleksandra Satława) to mobilny plac zabaw, który składa się z zestawu meblozabawek umożliwiających wykonywanie ćwiczeń i zabaw ruchowych. Dzieci mogą kreować tunele, ścieżki sensoryczne, tory przeszkód, obiekty do bujania i wiele innych. Plac zabaw zawiera również scenariusze wspomagające domową rehabilitację – zbiór wzorów zabaw i ćwiczeń z opisami, poradami dla opiekunów oraz graficznymi przedstawieniami ćwiczeń. Co ważne, z rozwiązania mogą korzystać wszystkie dzieci, m.in. na lekcjach wychowania fizycznego.

Puzzle 3D

Kształtowanie wyobraźni przestrzennej i percepcji dotykowej to wyzwania, przed którymi stoją dzieci z dysfunkcjami wzroku. "Puzzle 3D" (Autor: Społeczna 21 Sp. z o.o.) to zabawki edukacyjne wspomagające ćwiczenie percepcji dotykowej dzieci i młodzieży z dysfunkcją wzroku. Układanki umożliwiają ćwiczenie percepcji dotykowej, wyobraźni przestrzennej, poszerzają wiedzę o świecie, a także pomagają w nauce pisma Braille’a i trenowaniu umiejętności związanych z czytaniem i pisaniem.

EDKI

Kiedy dziecko boryka się ze spastycznością kończyny górnej, nawet proste czynności mogą stać się wyzwaniem. "EDKI" ( Autor: Aleksandra Satława) to zestaw kredek terapeutycznych dla dzieci ze spastycznością. Dzięki specjalnemu kształtowi, kredki mobilizują dłoń, palce, nadgarstek i łokieć do wyprostu, wspierając aktywną terapię przez zabawę. Kredki wspomagają fizjoterapię, umożliwiają działania twórcze, podnoszą poczucie sprawczości i samodzielności oraz uczą prawidłowego chwytu pisarskiego.

Równie ważne są działania usprawniające proces zarządzania szkołą i organizację pracy szkoły w zakresie wsparcia grup, które najbardziej tego potrzebują, a organizacja edukacji w sposób alternatywny do standardowego szkolnego nauczania może przynieść znaczące korzyści.

Kraina Talentów

"Kraina Talentów" (Autor: Fundacja Rozwoju Edukacji Empatycznej FREE) to zbiór dobrych praktyk, standardów i inspiracji wspierających rozwój dziecka, uwzględniając jego szczególne potrzeby oraz dbając o emocjonalny dobrostan. Umożliwia m.in. naukę w grupie dla dzieci realizujących naukę w trybie indywidualnym. W modelu znajdują się gry, przykładowe scenariusze i materiały edukacyjne, które są doskonałym narzędziownikiem dla nauczycieli.

Otoczenie fizyczne szkoły również ma ogromny wpływ na jej klimat. Jednym z inspirujących przykładów kształtowania przestrzeni dla rozwoju edukacji włączającej są murale, m.in. ten, który powstał przy szkole C.E.I.P. de Cedeira w Hiszpanii. Przelane na mury wartości, którymi kieruje się jednostka, stworzyły kolorowe i inkluzywne środowisko.

Model dostępnej szkoły

Przyjazne i sprzyjające indywidualnym potrzebom dzieci środowisko edukacyjne to klucz do sukcesu. "Model dostępnej szkoły" wskazuje na szereg elementów i wytycznych, które wspierają tworzenie takiego środowiska. W ramach modelu wyróżniono strefy wyciszenia, takie jak pomieszczenia wyciszenia, kąciki wyciszenia oraz strefy relaksu.

• Pomieszczenia wyciszenia, czyli specjalne, wyciszone przestrzenie, których ściany i podłogi, podobnie jak całe wyposażenie, wykończone są miękkimi, bezpiecznymi dla dzieci materiałami. Przykładem szkoły dysponującej takim pomieszczeniem jest Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Koninie.
• Kąciki wyciszenia, które znajdują się w salach lekcyjnych (lub w pomieszczeniach przylegających do sal lekcyjnych) oraz w świetlicy. Dają one możliwość odseparowania od bodźców zewnętrznych w trakcie zajęć. co ważne, Kącik wyposażony powinien być również w rozwiązania umożliwiające przyjęcie pozycji alternatywnej do siedzenia przy stole oraz np. umożliwienie stymulacji przedsionkowej czy sensorycznej, np. pufa, kokon, materac. przykład aranżacji kącika wyciszenia w przestrzeni korytarza znajdziemy m.in. w Szkole Podstawowej nr 2 w Opocznie.
• Strefa relaksu, cechujące się podobnymi uwarunkowaniami, co przestrzenie wyciszenia, przy czym powinna być zlokalizowana poza strefą ruchu np. we wnęce na korytarzu. Przykład takiej aranżacji znaleźć możemy m.in. w Szkole Podstawowej nr 158 w Krakowie.

Pomieszczenia wyciszenia w Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Koninie.

Kąciki wyciszenia w Szkole Podstawowej nr 2 w Opocznie.

Strefa relaksu w Szkole Podstawowej nr 158 w Krakowie.

BUNJA – Kraina możliwości

Zaangażowanie dzieci w kształtowanie przestrzeni, która je otacza, daje im poczucie sprawczości i uczestnictwa w procesach miastotwórczych. "BUNJA – Kraina możliwości" (Autor: Adam Chyliński) to innowacja placemakingowa, która poprzez grę angażuje dzieci w proste interwencje w przestrzeni publicznej, takie jak tworzenie łąki kwietnej, organizowanie pikniku czy odmalowanie płotu. Dzięki zaplanowanej i przeprowadzonej przez siebie zmianie młodzi ludzie mają wkład w tworzenie ważnych dla siebie miejsc i chętniej o nie dbają.

I Ty masz prawo być sobą!

Rodzice i opiekunowie dzieci z niepełnosprawnościami często potrzebują wsparcia i narzędzi, które pomogą im w codziennym życiu. Innowacja "I Ty masz prawo być sobą!" (Autor: Fundacja dla Gigantów) to program kompleksowego wsparcia dla opiekunów osób w spektrum autyzmu oraz osób z niepełnosprawnościami. Składa się z cyklu ośmiu warsztatów realizowanych za pomocą metody 4O – otwieranie, ogarnianie, odpoczywanie, odkrywanie. Warsztaty mają na celu wzmocnienie uczestników na drodze do zmiany w stosunku do samych siebie oraz nabycie nowych umiejętności do lepszego funkcjonowania z niepełnosprawnością bliskich.

Wyzwania jakie stawia edukacja włączająca dotyczą nie tylko uczniów ze szczególnymi potrzebami, rodziców i kadry pedagogicznej, ale również całej rodziny dziecka, w tym jego rodzeństwa. Brak kompleksowego wsparcia dla rodzin (rodziców i rodzeństwa), w których rodzi się dziecko z niepełnosprawnością, a także braki w zakresie ustandaryzowanych ścieżek postępowania, modeli wsparcia czy pomocy dla tej grupy odbiorców stworzyły przestrzeń do rozwoju innowacji społecznej pn. „Uważnione rodzeństwo” (Autor: Fundacja Początek Świata). Jest to model postępowania rodziców dziecka z niepełnosprawnością ze zdrowym rodzeństwem. Model składa się z narzędzi, które pomagają w zrozumieniu i radzeniu sobie z problemami, z jakimi może mierzyć się rodzeństwo dziecka z niepełnosprawnością. Narzędzia te są proste w użyciu, poparte wiedzą psychologiczną i przydatne w dostosowaniu się do sytuacji.

Dzięki tym sprawdzonym rozwiązaniom, edukacja włączająca staje się bardziej dostępna, przyjazna i efektywna dla wszystkich uczestników procesu edukacyjnego. Każdy z przedstawionych przykładów pokazuje, że zrozumienie i odpowiednie wsparcie mogą przekształcić szkołę w miejsce, gdzie każde dziecko, niezależnie od swoich potrzeb i możliwości, czuje się akceptowane, zrozumiane i zdolne do rozwijania swojego potencjału.

Zachęcamy do korzystania z tych inspiracji i wprowadzania ich w życie w swoich placówkach, ponieważ każda z nich może przyczynić się do budowania bardziej zintegrowanego, empatycznego i skutecznego systemu edukacji, który będzie odpowiadał na potrzeby wszystkich uczniów, wspierając ich w drodze do pełnego uczestnictwa w społeczeństwie.