Zamek Żupny powstał pod koniec XIII wieku jako centrum administracyjne jednego z największych przedsiębiorstw ówczesnej Europy – Żup Krakowskich i przez blisko 700 lat był siedzibą zarządu kopalni i warzelni soli w Wieliczce oraz Bochni. 

Obecnie zamek stanowi siedzibę Muzeum Żup Krakowskich. Można obejrzeć tu stałą ekspozycję archeologiczną, zaliczaną do najcenniejszych na świecie kolekcję solniczek oraz wystawy czasowe. 

Na zamkowym dziedzińcu odbywają się koncerty oraz doroczne Święto soli.

Zamek Żupny jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO.