Dzięki uprzejmości Pana Jarosława Więcława, Naczelnika Wydziału Polityki Społecznej w Bytomiu, uczestnicy wizyty mogli poznać rozwiązania w zakresie usamodzielniania mieszkańców oraz deinstytucjonalizacji usług opiekuńczych, realizowane przez miasto w sposób konsekwentny i długofalowy. Szczególnie inspirującym przykładem były mieszkania treningowe funkcjonujące w strukturze Domu Pomocy Społecznej dla Dorosłych, kierowanego przez Panią Alinę Popowską, zlokalizowane w zrewitalizowanej kamienicy w centrum Bytomia. To przykład, jak rewitalizacja może mieć nie tylko wymiar infrastrukturalny, ale przede wszystkim społeczny – rozwijać infrastrukturę wsparcia, przywracać poczucie wspólnoty i dawać ludziom realne możliwości rozwoju. Proces ten jest kontynuowany w ramach kolejnych projektów, w których prowadzone są treningi usamodzielniania mieszkańców, działania edukacyjne i wsparcie dla opiekunów osób wymagających pomocy, realizowane w ścisłej współpracy z organizacjami społecznymi. Dodatkową inicjatywą jest funkcjonowanie punktu konsultacyjnego dla osób uzależnionych, prowadzonego przez Fundację Diakonii im. Matki Ewy w Katowicach, w strukturze bytomskiego DPS, gdzie oferowana jest pomoc psychologiczna i terapeutyczna, a także wspiera osoby w kryzysie i ich rodziny.

Równie silne wrażenie wywarła wizyta w Domu Pomocy Społecznej „Ostoja Pokoju”, kierowanym przez Panią Magdalenę Fornal, który działa w modelu łączącym funkcje instytucji opieki całodobowej i podmiotu wsparcia dziennego. Placówka wychodzi naprzeciw potrzebom mieszkańców i ich sąsiedztwa, realizując szereg inicjatyw, które wzmacniają więzi społeczne i przeciwdziałają wykluczeniu. W DPS prowadzone są również usługi opieki wytchnieniowej, zarówno w formie stacjonarnej, jak i środowiskowej, oraz świetlica otwarta dla mieszkańców, w której odbywają się zajęcia dla dzieci, dorosłych i seniorów. To przestrzeń spotkań, integracji i wzajemnego wsparcia, z której korzystają nie tylko podopieczni DPS, ale także sąsiedzi i lokalna społeczność. Tego rodzaju otwartość pokazuje, że instytucja pomocy społecznej może być integralnym elementem środowiska lokalnego, miejscem budowania relacji, zaufania i odpowiedzialności, a nie jednostką zamkniętą.

W drugiej części wizyty uczestnicy odwiedzili Katowice, gdzie zapoznali się z działalnością Fundacji Wolne Miejsce – organizacji, która od lat łączy ekonomię społeczną z lokalnym zaangażowaniem i odpowiedzialnością za godne życie osób w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Fundacja prowadzi liczne inicjatywy, m.in. Sklep Społeczny „Spichlerz” oraz Bistro Społeczne „Spichlerz”, a także realizuje nowatorskie miejsce spotkań i integracji społecznej – „Społeczne Ministerstwo ds. Samotności”. To w tym miejscy mieszkańcy mogą uczestniczyć w warsztatach, wspólnych zajęciach, spotkaniach integracyjnych i konsultacjach z psychologiem. To przestrzeń otwarta, niestygmatyzująca, dająca poczucie bezpieczeństwa i przynależności, w której każdy może znaleźć wsparcie i zrozumienie. Determinacja i pasja zespołu Fundacji Wolne Miejsce dowodzą, że współpraca samorządu i podmiotów ekonomii społecznej może tworzyć trwałą, pozytywną zmianę, opartą na empatii, współodpowiedzialności i autentycznym zrozumieniu potrzeb ludzi.

Wnioski płynące z wizyty są jednoznaczne – skuteczna pomoc społeczna musi być godnościowa, czyli taka, która nie odbiera ludziom możliwości wyboru, lecz daje im wpływ i sprawczość.

Zmiana w tym obszarze wymaga czasu, konsekwencji i odwagi, ale także zaufania do ludzi – zarówno tych, którzy korzystają z pomocy, jak i tych, którzy ją organizują. Uczestnicy wizyty zgodnie podkreślali, że rozwój usług środowiskowych wymaga stałej diagnozy lokalnych potrzeb, elastyczności i budowania wspólnoty opartej na współodpowiedzialności. Dla wielu z nich spotkania w Bytomiu i Katowicach były potwierdzeniem, że rewitalizacja społeczna zaczyna się nie od murów, lecz od relacji, a dobre praktyki i ludzie, którzy za nimi stoją, mogą być najlepszym źródłem wiedzy i inspiracji.

Wizyty studyjne takie jak ta przypominają, że w centrum każdej zmiany powinien być człowiek, a rozwój usług społecznych ma sens tylko wtedy, gdy realnie wzmacnia społeczność i daje nadzieję na lepsze życie w godnych warunkach.