Kim są Pracownicy Opieki nad Osobami Starszymi? 

Pracownicy opieki nad osobami starszymi to specjaliści, którzy odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu wsparcia, troski i pomocy osobom starszym. Mogą pracować zarówno w domach pomocy społecznej (DPS), zakładach opiekuńczo-leczniczych (ZOL), zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych (ZPO), jak i w prywatnych domach swoich podopiecznych oraz innych placówkach zapewniających dzienną lub całodobową opiekę. Ich kwalifikacje są zróżnicowane i obejmują szerokie spektrum umiejętności - od podstawowej opieki medycznej i pielęgnacyjnej, poprzez wsparcie emocjonalne, aż po organizację codziennego życia seniorów. 

Bycie opiekunem opieki starszej to także bycie jej towarzyszem, partnerem do rozmowy i organizatorem czasu wolnego. Warto pamiętać, że to nie tylko wsparcie fizyczne, ale także emocjonalne, dlatego opiekun osoby starszej powinien być osobą wrażliwą i pomocną, a przede wszystkim empatyczną dla innych ludzi. 

Opiekun, wolontariusz czy członek rodziny? 

Opiekunem osoby starszej mogą być zarówno członkowie rodziny, znani jako opiekunowie faktyczni lub nieformalni, którzy sprawują opiekę nad swoimi bliskimi, jak i profesjonalni opiekunowie, którzy świadczą usługi na podstawie umowy i otrzymują za swoją pracę wynagrodzenie. Istotną rolę w życiu seniorów odgrywają również wolontariusze. Ich zaangażowanie w działalność ośrodków wsparcia, takich jak dzienne domy pobytu (DDP), kluby seniora (KS), a także w uniwersytetach trzeciego wieku (UTW) oraz formalnych i nieformalnych grupach działających na rzecz osób starszych, jest nieocenione i nie pozostaje niezauważone. Wolontariusze uczestniczą w zajęciach i wspierają seniorów, wzbogacając ich codzienne zajęcia i pomagając im zachować aktywność społeczną oraz emocjonalną równowagę. 

Aby zostać profesjonalnym pracownikiem opieki nad osobami starszymi, konieczne jest ukończenie specjalistycznych kursów i szkoleń, które obejmują zarówno teoretyczną wiedzę, jak i praktyczne umiejętności. Wiele z tych szkoleń wymaga znajomości pierwszej pomocy, podstaw psychologii, a także specyficznych potrzeb zdrowotnych osób starszych oraz umiejętności rozwiązywania ich codziennych trudności. Zatrudnienie w pracy z osobami starszymi znajdą również przedstawiciele zawodów pokrewnych, w szczególności pielęgniarki, fizjoterapeuci, psychologowie, czy też pedagodzy. 

Dlaczego promocja zawodu Opiekuna jest tak ważna? 

Zawód pracownika opieki nad osobami starszymi jest szczególnie istotny w dobie starzejącego się społeczeństwa. Społeczna odpowiedzialność za jakość życia osób starszych, ale także wszystkich wymagających wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, determinuje konieczność szerokiego promowania tego zawodu i zachęcania większej liczby osób do jego podjęcia. Na przestrzeni ostatnich lat zauważa się szereg znaczących zmian społecznych, które wpływają na wzrost znaczenia i zapotrzebowania na usługi opiekunów osób starszych.  

W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, populacja seniorów rośnie. Z Diagnozy Zasobów i Potrzeb w Zakresie Usług Społecznych przeprowadzonej na potrzeby opracowania Zintegrowanego Planu Działania w obszarze Usług Społecznych Metropolii Krakowskiej wynika, że w 2022 roku osoby w wieku senioralnym stanowiły 18,1% populacji, a do 2030 roku ich odsetek ma wzrosnąć do 25,8%. Podobne trendy obserwuje się również w Małopolsce, jak i całej Polsce. Ważnym miernikiem stanowiącym o jakości życia seniorów jest wskaźnik podwójnego starzenia się, który określany jest jako udział osób w wieku powyżej 80 lat w grupie osób 60+. Ten kształtuje się w poszczególnych gminach na poziomie od 12,6% do 19,8% i wskazuje na potencjalny odsetek mieszkańców wymagających wsparcia w codziennych czynnościach. 

Wraz ze wzrostem liczby seniorów rośnie zapotrzebowanie na różnego rodzaju usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne. Coraz więcej osób starszych potrzebuje codziennej pomocy w czynnościach życiowych, a także specjalistycznej opieki medycznej. Niemniej, w Gminach Metropolii Krakowskiej najpowszechniej występującym modelem wsparcia osób starszych jest zapewnienie im opieki przez członków najbliższej rodziny. Według Badania opinii publicznej na temat opiekunów rodzinnych. Raport z badań (Gdańsk 2017, Fundacja Hospicyjna, Fundacja Agora) obowiązek nieformalnej opieki najczęściej spada na kobiety powyżej 40 roku życia (53,1%) oraz na mężczyzn w wieku 40-59 lat (15%), a co trzeci opiekun odpowiedzialny jest za całkowitą opiekę nad osobą niesamodzielną (30,4%). Kreując działania ukierunkowane na rozwój usług opiekuńczych, niezbędne jest odpowiednie określenie potencjału opiekuńczego, obliczanego jako liczba kobiet w wieku 45-64 lat przypadających na 100 osób w wieku 80+. Potencjał ten w Gminach Metropolii utrzymuje się na stosunkowo korzystniejszym poziomie niż w Województwie (305) oraz Polsce (315) i wyniósł w 2022 roku 422, a w ostatnich latach odnotowuje się jego wzrost.  

Niestety, przedstawiciele systemu pomocy społecznej z obszaru Metropolii przewidują nasilenie się skali zapotrzebowania na usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania w związku z eskalacją problemów i zaburzeń natury psychicznej we współczesnym społeczeństwie, a także zmianę funkcjonowania rodzin i ról poszczególnych członków, którzy coraz rzadziej decydują się na samodzielną opiekę nad członkiem rodziny dotkniętym upośledzeniem lub niepełnosprawnością. Dodatkowe trudności zauważa się w zakresie pozyskania wykwalifikowanej kadry, gotowej świadczyć usługi opiekuńcze dla osób wymagających wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. 

Kolejną trudnością w zakresie prawidłowego wsparcia osób starszych jest rosnące zapotrzebowanie na usługi całodobowe. Domy pomocy społecznej, zakłady opiekuńczo-lecznicze, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze oraz hospicja stale odnotowują wzrost liczby osób wymagających całodobowej opieki. W 2020 roku w Polsce funkcjonowało ponad 800 takich placówek, a na terenie samej Metropolii Krakowskiej do rejestrów wpisanych jest 28 placówek DPS oraz 12 prywatnych podmiotów zapewniających całodobową opiekę osobom niesamodzielnym oraz starszym. Umieszczenie seniora w takiej placówce wymaga przejścia wielotygodniowej procedury, gdyż listy oczekujących są długie i stale się wydłużają.  

Polityka senioralna inaczej, czyli zdeinstytucjonalizowane formy wsparcia 

Aby pełniej odpowiadać na zmieniające się potrzeby społeczne związane ze starzeniem się społeczeństwa, niezbędne jest również rozwijanie zdeinstytucjonalizowanych form wsparcia osób starszych. Należą do nich w szczególności usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, ale również inne formy zapewniające dzienne wsparcie oraz możliwość aktywnego udziału w życiu społecznym: 

• Ośrodki Wsparcia: Placówki te oferują różnorodne formy wsparcia dziennego dla seniorów, pomagając im w zachowaniu aktywności i integracji społecznej. Wśród najpowszechniejszym ośrodków wyróżnia się domy dziennego pobytu (DDP) i kluby senior+ (KS+), które umożliwiają osobom starszym uczestnictwo w różnorodnych zajęciach kulturalnych, edukacyjnych i rekreacyjnych, wspierając ich aktywność i rozwój zainteresowań. W Gminach Metropolii Krakowskiej funkcjonuje łącznie 45 DDP dla osób starszych, 20 KS+, a także 55 krakowskich Centrów Aktywności Seniora. 

• Uniwersytety Trzeciego Wieku: Instytucje te oferują seniorom możliwość kontynuowania edukacji i rozwijania pasji, co pozytywnie wpływa na ich zdrowie psychiczne i fizyczne. UTW kreują możliwości do zaangażowania lokalnych seniorów do prowadzenia zajęć i wyznaczania kierunków działań, aby w pełni odpowiadały na ich potrzeby. Dzięki zajęciom wzmacniana jest również sprawczość seniorów. 

• Rady Seniorów: Organy te reprezentują interesy osób starszych w społecznościach lokalnych, wpływając na decyzje dotyczące polityki senioralnej i promując działania na rzecz poprawy jakości życia seniorów. Dzięki nim lokalna polityka senioralna jest jeszcze bardziej dostępna dla samych zainteresowanych. Rady te mają charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny w obszarze działań skierowanych do osób starszych. 

Aby sprostać zróżnicowanym potrzebom i możliwościom seniorów, konieczne jest nie tylko promowanie tego zawodu, ale również zapewnienie odpowiednich warunków pracy i wsparcia dla opiekunów – także faktycznych, którzy stając przed wyzwaniem jakim jest opieka nad starszym członkiem rodziny, często nie posiadają odpowiedniej wiedzy i umiejętności, a praca jaką wykonują jest niezwykle trudna i wymagająca, zarówno psychicznie, jak i fizycznie. W dobie zwiększającego się popytu na usługi opiekuńcze, niezbędne jest, aby więcej osób decydowało się na tę ścieżkę zawodową. Wspieranie opiekunów poprzez szkolenia, odpowiednie wynagrodzenia oraz systemy wsparcia jest kluczowe, aby zagwarantować, że nikt z potrzebujących nie zostanie bez opieki i wsparcia, na które zasługuje. 

Praca opiekuna osób starszych jest niezwykle ważna i wartościowa, zwłaszcza w obliczu starzejącego się społeczeństwa i rosnących potrzeb społecznych. Opiekunowie, zarówno ci profesjonalni, jak i nieformalni, odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu godnego życia seniorom, którzy często potrzebują wsparcia w codziennych czynnościach oraz wsparcia emocjonalnego. Ich praca to nie tylko zawód, ale również misja pełna poświęcenia i empatii.