Współpraca na rzecz rozwoju usług społecznych

Organy administracji publicznej często realizują zadania publiczne we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Współpraca to również wspieranie finansowe organizacji, czyli przekazywanie dotacji. NGO-sy mogą uzyskiwać dotacje na realizację zadań publicznych wymienionych w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w tym w obszarze pomocy społecznej, wspierania osób z niepełnosprawnościami, czy ochrony i promocji zdrowia. 

Współpraca finansowa obejmuje zarówno wspieranie i powierzanie realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym, przy czym wspieranie oznacza częściowe dofinansowanie realizacji zadania, natomiast powierzanie – sfinansowanie go w całości. 

Wspieranie i powierzanie odbywa się po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert, z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem, który ogłasza jednostka zamierzająca zlecić realizację zadania publicznego organizacjom pozarządowym. 

Otwarte konkursy ofert do najpowszechniejsza forma współpracy dla większości organizacji pozarządowych. Ustawa o pożytku określa m.in. jak konkurs powinien być ogłoszony, co powinna zawierać oferta (czyli jakie informacje powinny zamieszczone  we wniosku konkursowym), zasady oceniania zgłoszonych ofert i ogłaszania wyników. Dzięki zapisom ustawy administracja publiczna posiada praktyczne wskazówki jakimi powinna się kierować, a także umożliwiły one  ujednolicenie zasad konkursowych, czyli ogólnych zasad współpracy.  

Przykłady współpracy w trybie zlecenia realizacji zadania publicznego na terenie gmin Metropolii Krakowskiej są liczne i obecne w każdej jednostce. Dotyczy ona szeregu usług świadczonych w społeczności lokalnej, w tym usług opiekuńczych, ale również placówek, w tym Środowiskowych Domów Samopomocy (Gmina Zabierzów, Wieliczka, Kraków), Domów Pomocy Społecznej (Kraków), czy też Placówek Wsparcia Dziennego (Gmina Skawina, Wieliczka, Zielonki, Kraków). 

Nie tylko konkursy...

Ustawa przewiduje także możliwość zlecania zadań publicznych w trybie z pominięciem konkursu, na podstawie oferty złożonej przez organizację pozarządową, czyli tzw. „małe granty” (tryb 19a). Jest to uproszczona forma realizacji działań o ograniczonym czasie trwania i niewielkim budżecie, która pozwala NGO-som na proponowanie zadań z własnej inicjatywy. Samorząd ocenia celowość takich propozycji, co pozwala na elastyczniejsze reagowanie na potrzeby lokalnej społeczności.

Nie wszystko, co robią NGO-sy musi być duże, dużo kosztować i długo trwać. Tryb małych grantów, opisany w ustawie o pożytku, dotyczy działań o lokalnym lub regionalnym charakterze, o ograniczonym do 90 dni okresie realizacji oraz stosunkowo niewielkim budżecie (dotacja nie może przekroczyć 10 tys. zł). 

Istotą tzw. „małego grantu” jest to, że ofertę na realizację zadania publicznego przedstawia sama organizacja pozarządowa z własnej inicjatywy. Różnica ta jest kluczowa, ponieważ składając ofertę w odpowiedzi na konkurs wiemy, co jest przedmiotem konkursu, jakie są przewidziane środki na realizację zadania, jakie są kryteria oceny złożonych ofert, jaki jest planowany czas realizacji zadania publicznego. To samorząd określa nam warunki, na jakich mamy realizować zadanie, które chce nam zlecić. W „małym grancie” przeciwnie, to sama organizacja proponuje zadanie publiczne do realizacji. Jego celowość oceni właściwy samorząd, uwzględniając cele, zadania, posiadane środki. 

Małe granty odróżnia również fakt, że to NGO występuje z pomysłem. Organizacja proponuje zadanie publiczne, a administracja ocenia jego celowość. Formalnie NGO-sy mogą składać oferty małograntowe w każdym momencie – nie czekają, tak jak w standardowym trybie, na ogłoszenie konkursu. 

PES - strategiczny partner

Lokalne partnerstwa z podmiotami ekonomii społecznej umożliwiają realizację wspólnych projektów społecznych, gospodarczych i edukacyjnych. Na przykład w gminie Skawina podjęto szereg działań mających na celu wzmocnienie lokalnych organizacji w ramach usług świadczonych w Centrum Współpracy z Organizacjami Pozarządowym. Dzięki tej współpracy organizowane jest specjalistyczne doradztwo w zakresie aplikowania o środki zewnętrzne, konsultacje prawne i księgowe, szkolenia dla PES, a także działania integracyjne i sieciujące lokalne podmioty oraz prezentujące ich ofertę mieszkańcom. 

Użyczenie nieruchomości to kolejny element współpracy z PES, pozwalający organizacjom pozarządowym na bezpłatne korzystanie z zasobów lokalowych gminy. Dzięki temu możliwe jest organizowanie zajęć edukacyjnych i kulturalnych, co wspiera rozwój lokalnej społeczności. W wielu gminach Metropolii jest to powszechna praktyka – m.in. w gminie Czernichów, Wielka Wieś, Zielonki, czy Biskupice lokalne organizacje pozarządowe i grupy nieformalne, mają możliwość nieodpłatnego spotykania się w zasobach lokalowych gminy, dzięki czemu mogą organizować zajęcia edukacyjne i kulturalne, spotkania Uniwersytetów III Wieku i rozwijać zainteresowania grupy. W efekcie tej współpracy gminy wspierają rozwój lokalnej społeczności bez ponoszenia bezpośrednich kosztów finansowych. 

Polem do współpracy jest również wspólne wdrażanie projektów w zakresie integracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem. Przykładem takiej kooperacji jest inicjatywa Stowarzyszenia Youth Human Impact, która prowadzi świetlicę socjoterapeutyczną w pomieszczeniach Centrum Kultury Białym Kościele. Prowadzenie placówki dla dzieci i młodzieży przez NGO to dodatkowa przestrzeń do wsparcia młodych mieszkańców gminy zagrożonych wykluczeniem społecznych. Tego typu inicjatywy pomagają grupom szczególnie zagrożonym zdobyć nowe umiejętności, co bezpośrednio przyczynia się do wzrostu jakości życia w gminie.  

Wyliczając korzyści

Współpraca JST z PES przynosi liczne korzyści społeczne, finansowe i organizacyjne. Pomaga w integracji społecznej, poprawia jakość życia mieszkańców i wzmacnia więzi społeczne. Organizowanie zajęć dla seniorów, świetlic dla dzieci, czy warsztatów zawodowych dla bezrobotnych przyczynia się do budowania aktywnej i zintegrowanej społeczności. 

Współpraca finansowa pozwala na efektywne wykorzystanie środków publicznych, a partnerstwa umożliwiają pozyskiwanie dodatkowych funduszy z krajowych i europejskich źródeł. Podmioty ekonomii społecznej wnoszą do współpracy swoją wiedzę i doświadczenie, co pozwala gminom lepiej odpowiadać na potrzeby mieszkańców i odciąża administrację gminną. Wspólne projekty sprzyjają wymianie doświadczeń i podnoszeniu kompetencji pracowników.

Perspektywy na przyszłość

Współpraca JST z PES ma ogromny potencjał do dalszego rozwoju. Można ją rozszerzać na nowe obszary, takie jak ekologia, sport, kultura czy edukacja. Gminy mogą inicjować nowe programy wsparcia dla PES, organizować konkursy na realizację zadań publicznych oraz promować wolontariat i działalność społeczną.

Dyskusje na temat wzmocnienia działań PES oraz ich współpracy z lokalnymi samorządami są powszechne w dyskursie publicznych, czego przykładem jest ostatnie spotkanie Krajowego Komitetu Rozwoju Ekonomii Społecznej, które odbyło się 26-27 marca 2024 roku. Dostarczyło ono wielu cennych wniosków i pomysłów na rozwój współpracy między JST a PES. Członkowie Komitetu podkreślili konieczność dalszego poszukiwania nowych ścieżek współpracy oraz efektywniejszego wykorzystania potencjału PES w rozwijaniu lokalnej polityki społecznej, a wśród pomysłów znalazło się m.in. większe zaangażowanie PES w realizację programów socjalnych oraz rozszerzenie zakresu usług świadczonych przez te podmioty. 

Współpraca JST z PES otwiera szerokie możliwości rozwoju lokalnych społeczności. Wykorzystanie dostępnych narzędzi i przepisów prawnych przyczynia się do realizacji zadań publicznych, integracji społecznej oraz rozwoju lokalnej gospodarki, co potwierdzają liczne przykłady dobrych praktyk z gmin Metropolii Krakowskiej.